Ελευθερία λόγου: περιορισμένη ή μη?

24 Μαρτίου 2008, κι ενώ η Κίνα παρακολουθούσε την τελετή αφής της Ολυμπιακής φλόγας απο την κινεζική τηλεόραση, η αναμετάδοση διακόπηκε για μερικά δευτερόλεπτα, χωρίς καμία εξήγηση, λίγο μετά την έναρξη της ομιλίας του Λιου Τσι. Στο διάστημα αυτό, η κινεζική τηλεόραση μετέδωσε εικόνες αρχείου από την Ολυμπία και την αφή της ολυμπιακής φλόγας. Στο διάστημα αυτό όμως, στην πραγματικότητα, τρία μέλη της οργάνωσης «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα», διαδήλωναν για την ανεξαρτησία του Θιβέτ, αντιδρώντας στην κινεζική κυριαρχία.

Η κινεζική και η ελληνική κυβέρνηση καταδίκασαν το γεγονός και το χαρακτήρισαν ως «θλιβερό περιστατικό που δεν έχει καμία σχέση με το Ολυμπιακό πνεύμα». Από την άλλη μεριά όμως σε ανακοίνωση της οργάνωσης «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» αναφέρεται οτι «Αν η Ολυμπιακή φλόγα είναι ιερή, τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ακόμη περισσότερο».

Με αφορμή το παραπάνω περιστατικό, λοιπόν, έρχεται στο επίκεντρο ένα ιστορικό δίλημμα – η ελευθερία του λόγου είναι απόλυτη ή έχει όρια?

Η ελευθερία της έκφρασης είναι ένα από τα κύρια ανθρώπινα δικαιώματα, μια έννοια σύμφωνα με την οποία καθένας είναι σε θέση να εκφραστεί ελεύθερα χωρίς περιορισμούς και λογοκρισία. Υπάρχουν όμως δύο πλευρές σε αυτό το ζήτημα. Η πρώτη πλευρά υποστηρίζει οτι οι άνθρωποι θα πρέπει να έχουν την άδεια για να πουν οτιδήποτε σκέφτονται ανεξάρτητα από την παράβαση που μπορεί να προκαλέσουν.

Στην πραγματικότητα όμως μετά βίας καθένας από αυτούς υποστηρίζει την απεριόριστη ελευθερία του να λέει κανείς ότι θέλει. Για παράδειγμα, οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας θα τρόμαζαν από την ακραία ελευθερία του λόγου στη Δανία, όπου οι ομάδες υπέρ των παιδόφιλων έχουν την άδεια να μιλήσουν χωρίς να τιμωρούνται. Αυτό το γεγονός είναι ένα αποτέλεσμα της ελευθερίας χωρίς όρια.

Από την άλλη πλευρά υποστηρίζεται οτι η ελευθερία του λόγου δεν θα πρέπει να είναι ανεξέλεγκτη καθώς ότι λέμε και ότι κάνουμε συνοδεύεται και από πραγματικές συνέπειες. Σε αυτή τη θεωρία ο κίνδυνος που παραμονεύει είναι η σύγχυση των λέξεων. Τα όρια της ελευθερίας του λόγου συχνά μετατρέπονται σε λογοκρισία και φίμωση απόψεων - όπως συνέβη και με το παραπάνω περιστατικό - με αποτέλεσμα να απομακρυνόμαστε από τα βασικά χαρακτηριστικά που συνθέτουν μια δημοκρατική κοινωνία.

Η πραγματικότητα ορίζει οτι κάθε ανθρώπινο δικαίωμα, θα πρέπει να σταματάει εκεί που αρχίζουν τα υπόλοιπα. Αυτό σημαίνει οτι το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης δεν εξουσιοδοτεί αυτόν που το έχει να ποδοπατήσει πάνω στα δικαιώματα των άλλων. Η προσοχή θα πρέπει να δίνεται από εμάς τους ίδιους όχι τόσο στο ίδιο το δικαίωμα, αλλά στο χειρισμό του και στο περιεχόμενό του που είναι οι λέξεις. Οι λέξεις μπορούν να υποκινήσουν την έχθρα, να εμπνεύσουν τη βία και να δημιουργήσουν το φόβο. Όσοι χρησιμοποιούν τις λέξεις κατ’αυτό τον τρόπο, εκμεταλλεύονται το σκοπό του δικαιώματος. Συνεπώς η μόνη περίπτωση που η ελευθερία της έκφρασης θα πρέπει να οριοθετηθεί είναι όταν από τις λέξεις προκύπτει σαφής και επικείμενος κίνδυνος βίας.